12. Sınıf Dil ve Anlatım Tiyatro Konusu - Sayfa 89 -90 -97-102

Sayfa 89

HAZIRLIK

1. Verilen ifadeye
göre tiyatro, yazılı olarak satırların içine gömülü estetik bir dünyaya
hayat veren, onu canlandıran güzel sanat dalıdır.

1. Etkinlik


İnsanlığın ilk dönemlerini konu alan filmlerdeki ayin ve tören
sahneleri, teatral bir nitelik göstermektedir.Yapılan konuşmalar, ayin
veya tören sırasındaki belirli kurallara bağlı hareketler onun tiyatro
sahnesindeki bir oyunu andırdığının belirgin işaretleridir.

Sayfa 97

İNCELEME

1.
Göstermeye bağlı edebi metin örneği olan tiyatrolar, belirli sahne,
dekor ve kostümler kullanılarak canlandırılan metinlerdir.İlk olarak
eski Yunan’da ortaya çıkan daha sonraki yüzyıllarda gelişimini ve
teknik olgunluğunu bulan tiyatro, bugün değişik türlerde örneklerini
vermektedir.

Anlatmaya bağlı edebi metinlerdeki olay örgüsü,
tiyatroda dramatik örgü adını alır.Yapı olarak olay örgüsü, kişiler,
zaman ve mekandan oluşur.Yazıldığı dönemin zihniyet özelliklerini de
yansıtan tiyatroda edebi bir dil kullanılır.

5. Etkinlik

Seyretmeye dayalı sanat dalları opera, bale, tiyatro ve sinemadır.

Seyretmeye
dayalı bu sanat dalları roman, hikaye ve şiirden farklı olarak sahnede
gösterilmek üzere yazılan ve sahnelenen eserlerdir.

Roman, hikaye ve şiir okumakla tiyatro yada film seyretmek arasında görsellik farkı vardır.


Seyretmek edebiyattan ayrı bir sanat dalı değildir.Çünkü seyredilen
eserler, edebi kriterlere uygun olarak kaleme alındıktan sonra
sahnelenir.

2.

•Tiyatro: Dram, komedi vb. edebiyat türlerinin oynadığı yer.Bu türleri, izleyiciler önünde sahnede oynama sanatı.

•Dram: Acıklı üzüntülü olayları bazen güldürücü yanlarını da katarak anlatan sahne oyunları

•Drama: Dram.

•Oyun: Sahne veya mikrofonda oynamak için hazırlanmış eser, temsil, piyes.

•Trajedi: Konusunu mitoloji, efsane ve tarihsel olaylardan alan, acıklı sonuçlarla bitirilen tiyatro türüdür.

•Sahne: Tiyatro sahnesi; bir perdelik bölüm içinde kahramanların girip çıkmasıyla değişen topluluktur.

•Suflör: Oyunculara rollerinde unuttukları sözleri izleyicilere duyurmadan söyleyip hatırlatan kimse.

•Dekor: Sahneyi eserin konusuna göre döşeyip hazırlamakta kullanılan eşyalardır.

•Dramatize etmek: Bir olayı, duygu yada düşünceyi canlandırarak anlatmaktır.

•Fasıl: Tiyatroda perde karşılığıdır.

•Konduit: Sahneye çıkma sırası gelen kişileri uyarmakla görevi olan kimse.

•Jest: Sanatçıların bütün el, kol, ayak ve benzeri vücut hareketleridir.

•Mimik:Anlatımdaki yüz hareketleridir.

•Epizot: Hikayede asıl olaya karışan ikinci olaydır.

•Rejisör: Eserin sahnelenmesini yöneten yönetmendir.

•Perde: Perdenin açılmasından kapanmasına kadar geçen olaylardan oluşan bölümdür.

•Replik: Oyunda karşısındakinin sözüne gerekli karşılığı verme.

•Rol: Bir kişiliği canlandıran oyuncunun söylemesi ve yapması gereken hareketlerin genel adı.

•Tirat: Sahnede kişilerin birbirlerine karşı söyledikleri uzun sözlerdir.

3.
Konuşma dışında kalan bölümler hangi oyuncuların olduğunu, hangi
dekorun kullanılacağını ve oyuncuların sahnedeki hareketlerini
göstermesi bakımından önemlidir.

Sayfa 98

6. Etkinlik

•Tiyatroya
Gitmek: Sahnelenen bir tiyatro eserini seyretmek için eserin
sahnelendiği yere gitmek, Bu kavram Tanzimat Döneminde İlk modern
tiyatro eserimiz olan İbrahim Şinasi Efendinin “Şair Evlenmesi” adlı
tiyatrosunu kaleme almasından sonra dilimize girmiştir.

•Temaşa
Etmek: Seyretmek anlamındadır. Geleneksel Türk Tiyatrosunun verimleri
olan orta oyunu, Karagöz, meddah ve köy seyirlik oyunları ile daha
sonraları modern tiyatroyu izlemek için kullanılmıştır.

•Temaşa Sanatı: Sahnelenmek ve gösterilmek üzerine kurulmuş sanat dalları için kullanılan bir ifadedir.

•Görsel Sanatlar: Temaşa sanatının modern dildeki karşılığıdır.

•Tiyatro
Metni: Yazılı bir metni olmayan geleneksel Türk tiyatrosunun aksine
Tanzimat’la birlikte ilk tiyatro örneklerinin verilmesiyle, tiyatro
eserleri için kullanılmıştır.

7. Etkinlik

“Ah şu gençlik” adlı tiyatrosundaki dramatik örgü:

• Oyuncuların sahnede ne yapacakları tartışması

• Oyuncuların müzik eşliğinde ne yapacaklarına karar vermesi

• Açık oturum yapılması

• Oyuncuların yapılan açık oturumu beğenmesi

• Oyuncuların müzik eşliğinde dans etmesi

• Oyuncuların sahnede donup kalması ve gelin ile damadın evlenmesi

• Anne – Kızın bir araya gelmesi

• Anne – çocuğun konuşmaları

• Bir evde yaşananların canlandırılması

• Başka bir evde yaşananların canlandırılması

• İş arayan bir gençle, işverenin konuşması

• Deliren bir annenin canlandırılması

4. Modern dönemde göstermeye bağlı edebi metinleri ifade etmek için “görsel sanatlar” ifadesi kullanılmaktadır.

5.
Sahne ve perde dramatik örgünün seyirciye yansıtılması temel
unsurlardır. Dekorun dramatize edilerek bölüme göre düzenlenmesi
gerektiğinden –ki değişmeler genellikle perde aralarında yapılır-
sahne ve perde tiyatro için vazgeçilmez unsurlardır.

6. Dramatik
örgüyü meydana getiren parçalar, eserde verilmek istenen iletiyi
seyirciye ulaştırmak amacıyla bir araya getirilmiş, bir bütünün
parçalarıdır.

11. Etkinlik

2. perde ile 3. tablodaki olaylar benzer bir nitelik göstermektedir.Bu durum temanın vurgulanmak istendiğini göstermektedir.

12. Etkinlik

Metindeki kahramanlar, iletinin okur ya da seyirciye ulaşmasını sağlayan temel faktörlerdendir.

Metindeki kahramanlar işlevlerine göre şöyle gruplandırılabilir:

+ Oyun dışında bulunan fakat oyunun akışını sağlayan oyuncular(1. oyuncu...... 11. oyuncu)

+ Oyunda belirli bir rolü olan ve eserin asıl kısmını dramatize eden oyuncular(baba, kız, anne, doktor...)

Bu gruplar temanın kendilerine yüklediği zihniyetin sahnedeki temsilcisi konumundadırlar.

Sayfa 99

13. Etkinlik

Ah şu Gençlik adlı tiyatrodaki dramatik mekanlar:

- Açık oturumun yapıldığı yer

- Oyun parkı

- Ev

- İşyeri

- Doktorun muayehanesi

Dramatik
metinlerde mekanlar sahnede yansıtıldığı için yazar, bu mekanların
nasıl olması gerektiğini parantez içi ifadelerde verir.

Tiyatrodaki bu mekanlar, olayların yaşandığı yerlerdir ve dekorlarla görsel olarak düzenlenir.


Verilen tiyatrodaki mekanları göstermek için yazarların belirlediği
özellikler kullanılır.Bu kapsamda ihtiyaç duyulan dekor malzemeleri
sağlanarak sahne mekanlar için hayırlanır.

7. Olayların yaşandığı
zaman ile ilgili olarak "iyi akşamlar" ifadesi dışında belirgin bir
ifade kalıbı yoktur.Fakat olayların geçtiği kısımlardaki anahtar ifade,
davranışlardan olayların zamanı anlaşılabilmektedir.

8. 9.
etkinlikte de gösterildiği gibi anlatılan olaylar seyirciye
izlettirilmek üzere düzenlenmiştir.Oyunculardan birinin
yönlendirmesiyle yeni kahramanlar ve yeni olaylar adeta televizyon
ekranından yansıtılır gibi verilmektedir.

14. Etkinlik

Metnin teması "kültürel yozlaşma ve gençlik"tir. Bu tema, günümüzde de
geçerliliğini koruyan doğal bir gerçekliktir.Küreselleşen dünyada artık
sınırlar ortadan kalkmış, kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla
da etkisini artırmıştır.Milli benliğin korunması bu noktada hayati bir
öneme sahiptir.

15. Etkinlik

Ah şu Gençler
adlı tiyatrosunun teması, yazıldığı dönemde de sahnelendiği dönemde de
önemli bir yere sahiptir.Temanın günümüzde dahi güncelliğini koruması
bunun bir göstergesidir.

Bir metnin temasının hem yazıldığı
hemde oynandığı döneme göre aynı öneme sahip olması, işlenen temanın ve
verilmek istenen iletinin güncel bir sorun olarak yaşandığının
işaretidir.

16. Etkinlik

Akıcılık - Evet - Örnek cümle: Arkadaşlar birşeyler yapmalıyız.

Duruluk-Açıklık - Evet - Örnek cümle: Yeni bir evliliğin daha temellerini atmış bulunuyoruz.

Yalınlık - Evet - Örnek cümle: Biri ışık tutsun.Canıma yetti.Burama geldi.

Tiyatro
metinlerindeki akıcılık, duruluk-açıklık ve yalınlık, onun temasının
okur ya da seyirciye ulaşmasını kolaylaştırması bakımından önemlidir.

Sayfa 100

17. Etkinlik

Ah şu Gençler adlı metne bütünlük kazandıran anlam ve dil bilgisi ögeleri metnin tamamında mevcuttur.

9.
Metindeki açık oturumun başladığı sahnede, gelin ile damadın evlilik
sahnesinde, farklı evlerde yaşanan sahnelerde, anne-kız, anne-çocuk ve
genç-işveren sahnelerinde dramatik örgüde yer alan ve metne yansıyan
kısımlar verilmiştir.

Fakat metindeki kahramanların dramatik
örgüye dahil olmadan önce ve sonrali konuşma, tavır, davranışları
verilmemiş ve hayatlarından sadece kesitler alınmıştır.

10.
Verilen metinde dil göndergesel, heyecanı dile getirme(Neeee?,
Müzika!..., Üf babaaaa...) ve kanalı kontrol işevlerinde(Doktor Bey!,
Tamam mı?...) kullanılmıştır.

11. Metinde öyküleyici ve tartışmacı anlatım vardır.Bu anlatım tarzı metnin tamamında mevcuttur.

12.
Ah şu Gençler adlı tiyatronun sahnelenebilmesi için aktör, aktrislerle
dekor malzemelerine ve tabii ki bir sahneye ihtiyaç vardır.

13.
Drama, metinlerdeki kahramanlar satırlarda var olurken,sahneye
aktarıldıklarında canlanan ve hayat bulan kahramanlardır.Sahnedeki
oyunlarla görsellik kazanırlar.

14. Tiyatrodaki sahne ve sahne düzeninin nasıl hazırlanacağı drama metinlerindeki yönlendirmelere göre yapılabilir.

18. Etkinlik

Seyredilen
bir oyunun metni ile sahnelenişi arasında metne sadık kalındığı, bazı
istisnai durumlarda ise metinde istenen sahne kostüm ya da oyuncularla
ilgili olarak metnin özünden ayrılmayarak değişiklikler yapıldığı
görülür.

19. Etkinlik

Dram hakkında bilgi araştırınız...

20. Etkinlik

İsim: Tatil, hesap, şaka, defile

Sıfat: Acıklı, neşeli,asgari,genç

Zarf: Açık-açık,biraz,nasıl,hızlı

Zamir: Ben,sen,siz,şu...

Edat: ile

Bağlaç: de,ve,ki,ya da

Ünlem: Tiyatro,müzikal,söyle!,ya!

Fiil: aç-,iste-,gel-,ver-

Bu kelime türleri metinde edebi bir dil sağlamak ve metnin iletisini
eksiksiz bir biçimde okur ya da seyirciye ulaştırmak amacıyla
kullanılmıştır.

Sayfa 101 - 102 Ölçme ve Değerlendirme

1. .....aktör.....,.....aktrist.....

.....kostüm.....

.....rejisör.....

.....sahne.....

2.

.....D

.....D

.....D

.....D

3. C

4. C

5. E

6. A

7. B